Бүгінде біз табыс деңгейі орташа және экономикасы серпінді дамып келе жатқан серпінді елміз. Ұлттық денсаулық сақтау жүйесіне мемлекет тарапынан үлкен көңіл бөлінуде. Ал медицина қызметкерлеріне маңызды рөл жүктелген – бұл ұлт денсаулығы. Мемлекеттің басты басымдығы әрқашан адам денсаулығын қорғау болып табылады. Адам денсаулығын қорғау құқығына Қазақстан Республикасы Конституциясының 29-бабында кепілдік берілген.
Медицина қызметкерлеріне маңызды рөл жүктелген – бұл ұлт денсаулығы. Адам үшін оның өмірі мен денсаулығынан, жақындарының өмірі мен денсаулығынан жоғары құндылық жоқ екенін әрқайсымыз білеміз. Бұл баға жетпес байлық үшін дәрігерлерге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Бұл – ұлт денсаулығының кепілі – салауатты өмір салты. Алдын алу шаралары халық арасында медициналық-әлеуметтік белсенділікті қалыптастыруға және салауатты өмір салтын ынталандыруға бағытталған денсаулық сақтау жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Жыл сайын миллиондаған адамдар алдын алуға болатын себептерден қайтыс болады. Өлімнің негізгі себептері – жүрек-қан тамырлары аурулары, созылмалы респираторлық аурулар, кездейсоқ жарақаттар, қант диабеті және кейбір жұқпалы аурулар. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) мәліметтері бойынша 2011 жылы дүние жүзінде шамамен 55 миллион адам қайтыс болды; олардың үштен екісі қатерлі ісік, қант диабеті, созылмалы жүрек-қан тамырлары және өкпе аурулары сияқты жұқпалы емес аурулардан. Бұл көрсеткіш 2000 жылдан бері өсті, сол кездегі өлімнің 60% дәл осы себептермен байланысты. Бүкіл әлемде созылмалы аурулардың таралуының және осы аурулардан болатын өлім-жітімнің жоғарылауын ескере отырып, профилактикалық денсаулық сақтаудың рөлі ерекше маңызды.
Мен еліміздің барлық тұрғындарын, ересектер мен балаларды, тіпті өздерін дені сау сезінсе де, профилактикалық тексерулерден өту, аурулардың белгілі бір спектріне скринингтен өту, аурудың қауіп факторларын анықтау, мәселелерді талқылау үшін мерзімді түрде дәрігермен кеңесіп тұруға шақырамын. салауатты және теңгерімді өмір салты, иммундау туралы ақпарат алу және дәрігермен жақсы қарым-қатынаста болу. Біз гипертонияны, гипергликемияны, тоқ ішек қатерлі ісігін, депрессияны ерте анықтау үшін скрининг жүргіземіз. Сондай-ақ, скрининг аясында маммография, глаукома, колоректальды обыр сынағы және Пап-тест жүргізіледі.
Аурулардың алдын алу және жалпы әл-ауқаттың жай-күйі өмір сүру ұзақтығын арттырады. Мұндай араласулар белгілі бір ауруларға немесе жағдайларға бағытталған емес, бірақ жалпы деңгейде денсаулық пен әл-ауқатқа ықпал етеді.
Мысалы, қатерлі ісік жаһандық проблемаға айналды және бұл негізінен индустрияландыру мен жаһандану нәтижесіндегі канцерогендердің әсеріне байланысты. Дегенмен, қатерлі ісіктің алғашқы алдын алу және қауіп факторларының әсерін шектеу ауруды үштен біріне төмендетуі мүмкін. Цитологиялық скрининг жатыр мойнындағы қалыптан тыс зақымдануды анықтауға бағытталған, сондықтан әйелдер қатерлі ісік пайда болғанға дейін профилактикалық ем ала алады. Жоғары сапалы скрининг және кейінгі күтім жатыр мойны обырының ауруын 80%-ға төмендететінін көрсетті. Колоректальды қатерлі ісік (колоректальды обыр, тоқ ішек обыры, тік ішек обыры деп те аталады) әйелдер арасында қатерлі ісіктің екінші түрі және ерлер арасында үшінші және өкпе, асқазан және бауыр қатерлі ісігінен кейінгі төртінші өлім себебі болып табылады. Колоректальды қатерлі ісіктің алдын алу өте оңай, бастапқы кезеңдерде қатерлі ісіктің осы түрінің шамамен 80 пайызы әдетте полип деп аталатын жақсы өсу ретінде көрінеді, оларды колоноскопия кезінде анықтау және жою өте оңай. Полиптер мен қатерлі ісікке скринингтің басқа әдістеріне фекальды жасырын қан анализі кіреді. Колоректальды қатерлі ісік қаупін азайтатын өмір салтын өзгертуге дәнді дақылдарды, жемістер мен көкөністерді тұтынуды арттыру және қызыл етті азайту кіреді.
Қорытындылай келе, Қазақстан Республикасының денсаулық сақтауды дамытудың мемлекеттік бағдарламасының негізгі басымдықтарының бірі денсаулық сақтау саласына ең үлкен әсер ететін ауруларды ерте анықтау бойынша негізгі скринингтік бағдарламаларды одан әрі дамыту болып қала беретінін айтқым келеді. Қоғамдық денсаулық сақтау. Қазақстан тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі аясында скринингтің 11 түрі жүзеге асырылатын жалғыз мемлекет.
Картаева Тоқжан Қабдоллақызы,
«University Medical Center» корпоративтік қоры
Ішкі аурулар клиникалық-академиялық департаменті
медициналық-консультациялық бөлімінің меңгерушісі